Wat is het probleem?
Gebruik van digitaal beeldmateriaal (tekeningen, foto’s, film, …) is onderworpen aan auteursrecht. Dat is logisch, want we zijn voor alle duidelijkheid niet tegen een eerlijke auteursvergoeding.
Privébedrijven zetten zoekmachines in om gebruikers op te sporen, hen hoge facturen te sturen en te dreigen met een rechtszaak.
Wat hebben verenigingen hiermee te maken?
Regelmatig worden foto’s van internet geplukt om te gebruiken op een eigen website, als illustratie bij online uitnodigingen voor activiteiten, in powerpoint-presentaties die online een weg vinden, in digitale nieuwsbrieven enz.
Vaak gaat het om beeldmateriaal dat niet meer zichtbaar is maar ergens diep verscholen zit in een website of om foto’s die vele jaren geleden gebruikt werden.
Enkele privébedrijven speuren met zoekmachines het internet af op zoek naar onrechtmatig gebruik van dit beeldmateriaal van hun klanten. Die klanten zijn fotografen, illustratoren, … die een licentie aangingen met het privébedrijf. Het gaat om bedrijven als Visual Rights Group, Copy Track, PicRights, Getty Images, enz.
Wanneer ze een inbreuk ontdekken, contacteren ze de ‘dader’ en bieden ze eenzijdig opgelegde tarieven aan om deze inbreuk te remediëren. Het tarief voor de gebruikers ligt hoog (en de vergoeding voor de fotograaf laag), is willekeurig vastgesteld, sluit niet aan bij indicatieve tarieven en is vaak verhoogd met onbewezen kosten. Daarenboven is de communicatie niet altijd correct opgesteld, agressief en wordt er gedreigd met rechtszaken.
Vaak gaan deze bedrijven er ook van uit dat foto’s – waarvan zij claimen de rechten te beheren – beschermd zijn door het auteursrecht. Dit is zeker niet altijd het geval, bijvoorbeeld wanneer het gaat om een foto waarbij de ‘originaliteit’ niet aanwezig is.
Een aantal van deze bedrijven die schendingen van het auteursrecht opsporen, zijn door de FOD Economie erkend als ‘onafhankelijke beheersentiteit’. Het toezicht wordt waargenomen door de ‘Controledienst van de vennootschappen voor het beheer van auteursrechten en naburige rechten’, binnen de FOD Economie.
In een uitspraak van de Ondernemingsrechtbank van Gent, in een zaak met Permission Machine (nu Visual Rights Group), nov 2021) lezen we: “Auteursrechttrollen zijn bedrijven die auteursrechten van anderen verwerven of vertegenwoordigen om vergoedingen te incasseren die veel hoger zijn dan gebruikelijke vrijwillige licentievergoedingen. Zij doen dit door gebruikers op verschillende manieren onder druk te zetten.”
Meer info hierover is te vinden op de website van VLAIO.
Waarop botsen verenigingen?
Het zal je maar overkomen. Een vrijwilliger of medewerker van je vereniging maakt een mooie online-uitnodiging met bijpassende foto voor een activiteit. Twee jaar later krijg je een gepeperde rekening in de bus inclusief de dreiging met een rechtszaak als je niet betaalt. Als er al opbrengst was van je activiteit, dan weet je waaraan die te besteden ☹. Niemand was zich van enig kwaad bewust.
De wetgeving rond auteursrechten, is vaak onvoldoende duidelijk, met uitzonderingen en subjectieve begrippen.
Niet op elk werk rusten er auteursrechten. Voor organisaties is het meestal moeilijk uit te zoeken welke foto onderworpen is aan auteursrechten.
Deze praktijken vormen niet enkel een aanslag op hun vaak al geringe middelen maar ze ondermijnen ook het engagement van vrijwilligers en medewerkers.
Welke verenigingen hebben hier last van?
Verenigingen in allerlei sectoren vormen een gemakkelijke prooi voor de auteursrechttrollen. Sociaal-culturele organisaties, jeugd- en sportorganisaties, amateurkunstenverenigingen enz worden met de regelmaat van de klok de dupe van deze praktijken.
De oplossing?
- Zorg voor een strenger toezicht door de FOD Economie, meer bepaald door de Controledienst van de vennootschappen voor het beheer van auteursrechten en naburige rechten.
- Voorzie in de wetgeving uitzonderingen voor non-profit organisaties. Pas daarom de bestaande wetgeving aan. Concreet moet er bij de omzetting van de Europese richtlijn betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multi-territoriale licentieverlening rekening gehouden worden met de realiteit van verenigingen.
- Ga na of de Vlaamse en federale overheden samen met de onafhankelijke beheersentiteiten kunnen komen tot gezamenlijke afspraken of een soort sectorcontract (zoals voor Reprobel). Tegelijk moeten de gehanteerde tarieven aan banden gelegd worden.
- Mogelijk kan Sofam vanuit haar rol als collectieve beheersvennootschap een soort groepstarief/abonnement uitwerken voor verenigingssectoren.
- De Vlaamse visienota ‘digitale transformatie cultuursector’ bevat de ambitie om ‘drempels op vlak van o.a. auteursrechten weg te nemen bij creatie en delen van digitale content’. Maak daar werk van en hou daarbij rekening met het verenigingsleven.
Wie kan dit oplossen?
Auteursrechten vallen onder de (federale) bevoegdheid van Economie. De getroffen organisaties vallen onder Cultuur, Jeugd en Sport en andere (veelal Vlaamse) beleidsdomeinen. Een overleg tussen verschillende beleidsdomeinen en beleidsniveaus dringt zich op.
