Wat is het probleem?
Sinds 1 februari 2023 moeten vrijwilligers en medewerkers uit bepaalde sectoren die structureel én rechtstreeks in contact komen met minderjarigen een uittreksel uit het strafregister voorleggen. Het decretaal kader hiervoor werd begin juni 2022 goedgekeurd in het Vlaams Parlement. Dit was al verplicht voor leerkrachten en jeugdhulpverleners, maar werd intussen uitgebreid naar onder meer de cultuur- en sportsector. Het Vlaams regeerakkoord (september 2024) wil de uitzondering die er was voor het jeugdwerk, schrappen. De maatregel kadert in het Vlaams actieplan tegen seksueel geweld.
Waarop botsen verenigingen?
Alle organisaties ervaren problemen bij het verwerken van gevoelige gegevens. Hetzij bij het opvragen, het controleren, het beoordelen of het verwerken ervan. Zeker voor lokale vrijwilligersorganisaties zonder professionele tewerkstelling en zonder professionele omkadering door een koepelorganisatie is dit allesbehalve vanzelfsprekend.
Het is een al te grote verantwoordelijkheid voor vrijwilligers om op een professionele manier om te gaan met de vaak zeer gevoelige informatie die op het strafregister vermeld staat. Het is ook een extra drempel om vrijwilligerswerk te starten als je geacht wordt om zorgvuldig dergelijke gegevens te kunnen opvragen, te controleren én contextgericht te beoordelen. Het is wrang dat men deze inschattingsbevoegdheid en verantwoordelijkheid bij vrijwilligers en hun organisaties legt.
De oplossing?
1. Zowel voor de Sportsector als voor de sector Sociaal-Cultureel Werk en Amateurkunsten moet het uittreksel uit het strafregister vereenvoudigd worden. Momenteel vermeldt het specifieke uittreksel te veel informatie, ook veroordelingen die niet relevant zijn in het kader van een actieplan tegen seksueel geweld. Dit uittreksel zou beperkt moeten worden tot zedendelicten. M.a.w. een attest dat enkel aangeeft of er in het verleden al dan niet melding was van zedenfeiten (zonder vermelding om welke eventuele zedenfeiten het gaat).
2. Verder vragen we concrete en heldere richtlijnen voor organisaties die zich op de grens van het toepassingsgebied bevinden. Denk bijvoorbeeld aan een sportvereniging die activiteiten voor jongeren organiseert of een jeugdvereniging die sportactiviteiten organiseert. Onder welke categorie vallen deze organisaties? Zijn die vrijgesteld vanuit het jeugdwerk of net verplicht vanuit sport? Of is het soort activiteit bepalend voor de categorie?
3. De verwerking van gevoelige informatie wordt nu opgelegd aan verenigingen, vaak geleid door vrijwilligers. Om de handhaving te verbeteren stellen we voor om na te denken over een systeem gelijkaardig aan dat van het VOG in Nederland. Namelijk een verwerking van de gegevens door de overheid waarbij de vereniging de inhoud van het uittreksel strafregister niet te zien krijgt zonder goedkeuring van het individu. Dit sluit allicht aan bij wat er in het Vlaams regeerakkoord (september 2024) staat over de toepassing van deze regelgeving in de jeugdsector: “We zorgen daarbij dat de verantwoordelijkheid niet bij jongvolwassenen komt te liggen.” We dringen er op aan dat deze bepaling ook geldt voor andere sectoren én dat dit ruimer geoperationaliseerd wordt, waardoor de controle door een administratieve instantie gebeurt in plaats van door de organisatie/vrijwilliger.
Wie kan dit oplossen?
- Federaal minister van Justitie (hervorming strafregister)
- Vlaams minister van Cultuur
- Vlaams minister van Justitie en handhaving
